آثار مخرب داروهای لاغری

از زمانى كه سياست ورزش بانوان كشور برگسترش «ورزش هاى همگانى» متمركز شده است؛ هر روز زنان زيادى جذب كلاسهاى بدنسازى درباشگاههاى محلى مى شوند.اين زنان بتدريج آموخته اند كه ورزش و تغذيه متعادل بهترين راه حفظ سلامتى و داشتن اندامى متناسب است.

اما به همين نسبت به تعداد زنانى كه با استفاده از قرص ها، شربت ها، ژلها و كرم هاى لاغرى قصد لاغر كردن خود را دارند نيز اضافه مى شود اين زنان در مسابقه كم خوردن و استفاده از داروهاى لاغرى براى كاهش وزن شركت مى كنند. تقريباً به سراغ تمام محصولاتى كه با نامهاى تجارى مختلف به بازار عرضه مى شوند مى روند. رژيم هاى غذايى سخت مى گيرند و ساعتها در سونا مى نشينند تا به وزن و اندام ايده آل كه تبليغات معيار آنها را مشخص مى كند، برسند. تبليغاتى كه القا مى كند، «همه زنان بايد اندامى زيبا داشته باشند.» و براى اين كار به استفاده از ابزارهايى كه «سودجويان مهربان» در اختيارشان قرار مى دهند تشويق مى شوند. به اين ترتيب همه اين زنان به يك نسبت در بند رژيم هاى لاغرى يا داروهاى لاغرى مختلف اسير مى شوند.

جلوى آينه كه مى ايستاد، بادكنك پربادى را مى ديد كه به روز مى خواست لباسهاى تنگ به تنش كند. احساس مى كرد كه هيچ لباسى برازنده اش نيست. به نظرش مى آمد كه به بن بست رسيده و هيچ راهى فايده ندارد. نه رژيم غذايى، نه داروهاى گياهى و نه ورزش؛ تازه اگر حوصله ورزش كردن داشت. بالاخره از يكى از دوستانش درباره يك نوع قرص لاغرى شنيد كه معجزه مى كند. در مدت سه هفته مصرف قرص ها پنج كيلو از وزنش كم شد. حالا خوشحال بود. بادبادكنك داشت خالى مى شد. در پايان ماه دوم كاهش وزنش به ۱۰ كيلو رسيد. حالا هر لباسى مى خواست مى پوشيد. اما آدم عصبى و بدخلقى شده بود كه زود از كوره در مى رفت. سردردهاى مدام اذيتش مى كرد و به نظرش تنها چيزى كه تسكينش مى داد خوردن غذا بود. به اين ترتيب وزنش دوباره به حالت قبل برگشت و سردرد و سرگيجه همچنان با او همراه ماندند.

تبليغات قرص، شربت، ژل، كرم و چسب هاى لاغرى در رسانه هاى داخلى و حتى شبكه هاى ماهواره اى فارسى زبان، حجم عمده اى را به خود اختصاص داده است. بازار تشنه و مشتاق مصرف داخل كشور نيز به صرف پخش آگهى هاى تجارى و تنها با اطمينان به سخنان يك يا دو گوينده كه از سوابق كارى آنها اطلاع دقيقى در دست نيست، سراغ استفاده از اين محصولات مى رود. بى آن كه كسى در مورد عواقب ناشى از مصرف اين محصولات احساس مسؤوليت كند يا پاسخگو باشد،دكتر محمود صداقتى متخصص در رشته ارتباطات ومدرس دانشگاه آزاد كه به همراه تيمى از دانشجويانش برنامه هاى تبليغاتى و اگهى هاى تجارى پنج كانال تلويزيونى فارسى زبان خارج از كشور را مورد بررسى قرار داده درباره نتايج يافته هايش مى گويد: «حدود ۶۵ درصد حجم تبليغات اين رسانه ها به طور مستقيم با پيام رسانى آشكار و شفاف به تبليغ و معرفى انواع قرصها، شربت، ژل، چسب، كرم و كمربند لاغرى مربوط مى شود. ۳۵ درصد تبليغات نيز به صورت غير مستقيم فرد را تشويق به استفاده از اين محصولات مى كند. از طريق پخش آگهى هاى تجارى لوازم آرايش، لباس، آرايش موى سر، سالنهاى لاغرى، سالنهاى زيبايى وجواهرات كه در تمام آنها اين گونه القا مى شود كه مصرف اين لوازم تنها با داشتن اندام زيبا ميسر است.

تأثير ناشى از تماشاى اين تبليغات به صورت اين آرزو كه «كاش من هم يك اندام زيبا داشتم» خود را نشان مى دهد. در صورتى كه فرد به طور مداوم و پى درپى در معرض اين آگهى هاى بازرگانى قرار بگيرد. به تدريج به صداقت گوينده اطمينان پيدا كرده، مقاومتش شكسته و درصدد تهيه و مصرف آن محصولات بر مى آيد.» به عقيده دكتر صداقتى اين تبليغات را بايد به حجم تبليغات روزنامه ها و مجلات داخل كشور پيرامون روشهاى معجزه آساى لاغرى و ابزارلاغرى افزود و در كنار بى اهميتى و بى تفاوتى دستگاههاى مسؤول براى كنترل و نظارت بر اين وضعيت بايد منتظر بروز اتفاقات ناخوشايند و بازى گرفتن سلامتى مردم به دست عده اى سودجو شد.

۱۸ زن، قبل از شروع تمرينات ورزشى به سخنان مربى خودگوش مى كنند كه به آنها درباره استفاده از داروهاى لاغرى هشدار مىدهد. اما مربى كلاس شمسى آذر نيوش معتقد است حجم تبليغات در مورد انواع قرص و شربت هاى لاغرى، چسبها، كمربندها و ژلهاى لاغرى بقدرى است كه موجب افزايش مصرف آنها در ميان مردم و بويژه زنان مى شود. او مى گويد: «چاره اى نداريم جز آگاهى دادن به مردم تا از اين طريق اطلاعات خانواده ها را در اين زمينه بالا ببريم تا از عوارض استفاده بى رويه از اين روشها براى لاغرى بكاهيم.»

در سالن بدنسازى با شگاه ورزشى شهيد كشورى زنان در چند نوبت متفاوت سرگرم ورزشهاى ايروبيك و هوازى كه بهترين ورزش براى كاهش وزن و سلامتى بدن به شمار مى رود،مشغولند. يكى از آنها پيش از ثبت نام و شركت در اين كلاسها از يك نوع قرص لاغرى استفاده مى كرد. او در مدت دو هفته مصرف اين قرصها دچار سرگيجه، افت شديد قند خون، بى حالى و ضعف شديد بدنى مى شود: «بعد از مراجعه به پزشك متوجه شدم كه اين مشكلات بخاطر مصرف قرصها به وجود آمده، به همين دليل آنها را كنار گذاشتم و تصميم به شركت در اين كلاسها گرفتم.» يك ساعت انجام تمرينات و حركات ورزشى كه تمام مى شود، نشاط و شادابى در چهره اش موج مى زند: «با آن قرص ها در عرض دو هفته چند كيلولاغر شدم، اما اينكار به قيمت به هم ريختن سيستم عصبى و سلامتى بدنم به دست آمد!» و بعد در حالى كه لبخند مى زند، مى گويد: «فروشنده به من گفته بود كه روزى دو قرص بخورم، اما من فقط با خوردن روزى يك قرص دچار اين مشكلات شدم!»شمسى آذرنيوش مدرس بدنسازى در باره اثرات استفاده از قرص هاى لاغرى بر روى سيستم بدن مى گويد: «اين قرص ها اثرات جانبى بد روى اعصاب، كليه ها، قلب و عروق، روده و معده دارد و از آنجا كه در جامعه ما معمولاً افراد قرص هاى مختلفى را براى درمان بيمارى استفاده مى كنند، تركيب شدن مواد شيميايى اين قرص ها با مواد شيميايى موجود در قرص ها و شربت هاى لاغرى اثرات مخربى را در بدن به جا مى گذارد. عارضه اين داروها با از بين بردن اشتها كه خود يكى از علايم اوليه بسيارى از بيماريها محسوب مى شود، همراه است و نكته جالب اين است كه مصرف كنندگان اين محصولات «بى اشتهايى» را قدم مثبت و نشانه خوبى براى لاغر شدن خود مى دانند.»

با اين حال اثرات موقتى ناشى از استفاده از داروهاى لاغرى موجب تشويق مصرف كنندگان به استفاده از آنها مى شود. دكتر سيما نوربخش متخصص تغذيه اين كاهش وزن را نه ناشى از مصرف قرص و داروهاى لاغرى، بلكه نتيجه مستقيم عملكرد فردى مى داند: «معمولاً افراد در حين استفاده از اين داروها ملزوم به رعايت يك نوع رژيم غذايى همراه با حركات ورزشى در قبل يا بعد از مصرف مى شوند و چون انجام اين كارها خود بخود در كاهش وزن مؤثر است، فرد آن را ناشى از مصرف دارو مى داند.»

آرزو ۵۸ هزار تومان از حقوق يك ماهش را صرف خريدن كمربند لاغرى كرد. تصور اين كه با استفاده از اين كمربند به اندام ايده الش خواهد رسيد، گرانى قيمت آن را برايش توجيه مى كرد. آرزو مى گويد: «چون در بروشور آن تأكيد به داشتن رژيم غذايى و ورزش كردن همزمان با استفاده از كمربند نشده بود، با اطمينان كمربند لاغرى را خريدم.» حالا كمربندى كه آرزو يك سال پيش آن را خريدارى كرد، در گوشه كمد لباسهايش بى مصرف جاخوش كرده است: «يك ماه تقريباً روزى دوبار از آن استفاده كردم، چند دقيقه اول بعد از استفاده از كمربند، احساس مى كردم شكمم كوچك تر شده، اما اين احساس ماندگار نبود.»

كمربندهاى پلاستيكى لاغرى با گرفتن وجذب آب بدن تأثير مخربى بر روى كليه ها مى گذارند. شمسى آذر نيوش مى گويد: «اين كمربندها موجب ايجاد مقدارى عرق در موضع استفاده كننده مى شوند و به علت اشباع فضاى درونى كمربند از آب، عمل تبخير آب صورت نمى گيرد وعرق در آن قسمت باقى مى ماند و موجب حيرت مصرف كننده مى شود، كه تعريق خوبى صورت گرفته است. در حالى كه تعريق به تنهايى معيارى براى لاغر شدن نيست و ضمن اين كه در حالت عادى هم ممكن است اين مقدار تعريق صورت بگيرد منتهى در معرض هوا به سرعت تبخير شده و فرد متوجه اين كنش و واكنش نشود. از طرفى به علت اشباع فضاى درونى كمربند، تعريق مجدد صورت نمى گيرد و پلاستيك كه يك ماده شيميايى است در عرق بدن حل شده و چون راه فرار به بيرون ندارد دوباره به داخل بدن و خون بر مى گردد و در طولانى مدت موجب ناراحتى هاى پوستى و خونى مى شود. همچنين كمربندهاى لاغرى با ايجاد شوك بر روى سلولهاى عصبى باعث ايجاد تيك ها و لرزشهاى عصبى شده و حتى سلولهاى عصبى را از بين مى برند.»

در مطالعات اخير دفتر بهبود تغذيه جامعه وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشكى در مورد شيوع چاقى و اضافه وزن مشخص شده كه حدود ۵۰ درصد مردان شهرى بين سنين ۴۰ تا ۶۹ سال و ۶۶ درصد از زنان شهرى همين گروه سنى اضافه وزن دارند. اگر گروه تقريباً زيادى از اين افراد، در تمام طول زندگى خود با موضوع چاقى و اضافه وزن كنار مى آيند، عده اى هم به توصيه پزشك، ابتلا به يك بيمارى و يا با هدف تناسب و زيبايى اندام در صدد كاهش وزن خود هستند. صرف نظر از تعدادى كه در ورزش و تغذيه مناسب را بهترين راه حل براى كاهش وزن مى دانند، گروهى هم به دنبال روشهاى ساده و آسان براى اين كار هستند. اما براى رسيدن به آرزوى خود، يعنى كاهش وزن، تاجايى پيش مى روند كه لاغرى به هر قيمتى را مى پذيرند.

دكتر سيد ضياءالدين مظهرى رئيس انجمن تغذيه كشور مى گويد: « استفاده از رژيم هاى لاغرى غير استاندارد نه تنها سبب از بين رفتن چاقى نمى شود؛ بلكه به ايجاد بيماريهاى لاعلاج منتهى مى شود. متأسفانه با وجودتلاش متخصصان عده اى از افراد نا آگاه به مسائل تغذيه كشور با دادن رژيم هاى بسيار كم كالرى، يك بعدى و تك خورى نه تنها مشكل افراد را در زمينه چاقى برطرف نمى كند، بلكه اين افراد را با مشكلات بيشترى هم روبرو مى كنند.»

لاغرى نيز به همانند هر ويژگى ارزشمند ديگرى به تلاش نياز دارد. به عقيده كارشناسان تغذيه صحيح، مصرف مواد غذايى سالم، پرهيز از مصرف بى رويه و پرخورى همراه با انجام حركات ورزشى مى تواند منجر به كاهش وزن، ثابت نگهداشتن آن و حفظ سلامتى بدن شود.

شمسى آذرنيوش مدرس بدنسازى مى گويد: «ورزشهاى مدرن و جديد مانند آيروبيك از ورزشهاى هوازى است، چون سبب سوختن چربيها در حضور اكسيژن مى شوند به روند تناسب اندام همراه با سلامتى كمك بزرگى مى كنند. ضمن اين كه اصولاً گرفتن رژيم هاى غذايى كارى موقتى و مقطعى است كه پس از مدتى فرد خسته شده و تازه بعد از اين مرحله است كه چون سلولها كاملاً تشنه مواد غذايى اند، تمام مواد مصرف شده جذب بدن مى شوند و تعادل بين ورود مواد به بدن و خروج آنها از بدن از بين مى رود. خوردن كربو هيدرات ها، قندها، چربيها و نمك ها و در عوض حذف سبزيجات تازه و مواد ارزشمند غذايى مؤثر با كالرى كمتر مثل لبنيات و غلات، همراه با عدم تحرك عامل اصلى به هم خوردن نظم طبيعى بدن از كودكى تا بزرگسالى است، در حال حاضر خيلى از مردم با بروز كوچكترين مشكلى در بدن مانند انواع آرتروز، ساييدگى مفاصل، دردهاى عضلانى و استخوانى، ديسك هاى كمر و زانو درد، از ورزش كردن دست مى كشند. در حالى كه بايد يادمان باشد مسبب تمام اين مشكلات عدم تحرك وضعف عضلات است. چنانچه پوكى استخوان در بين ۸۰ درصد از زنان جامعه ما به چشم مى خورد كه تنها راه حل اين مشكلات حضور در مجامع ورزشى است.»

هرچه تأكيد كارشناسان به قرار دادن ورزش و رژيم هاى غذايى متعادل براى كاهش وزن در برنامه هاى روزانه اعضاى جامعه بيشتر مى شود انتظار آنها از مسؤولان وزارت بهداشت و درمان نيز براى كنترل وضعيت ارائه و پخش انواع داروهاى لاغرى افزايش مى يابد. به عقيده دكتر نوربخش متخصص تغذيه بايد اين قرص ها و داروها توسط كارشناسان قبل از ورود به بازار مصرف كنترل شوند. اهميت اين مسأله آنجا بيشتر مى شود كه بدانيم خيلى از اين داروها و محصولات با ماركهاى اروپايى و آمريكايى در كشور هاى توليدكننده اجازه پخش و مصرف ندارند. در بسيارى از اين كشورها حتى خوردن قرص هاى ويتامين نيز با اجازه وتجويز پزشك انجام مى شود.